عشق به عنوان مربی

چند سالی بود میخواستم برم کلاس رانندگی و عقبش مینداختم. امسال دیگه تصمیم گرفتم یک دوره ای برم. کلاس های تئوری که مثل کلاس درس بود و مشکلی نداشت. اما در کلاس عملی واقعا کار سخت بود. مربی کار با کلاچ برای دنده سنگین رو روز اول نشون داد. قشنگ به نظر چیز اضافه ای میومد! مربی گفت کلاچ مثل شوهر میمونه. زبانش رو باید یاد بگیری ولی در ماشین های اتومات این رو حذف کرده ان!

تو چهار راه رفتیم و نهایتش به یک دقیقه باید ماشین رو میبردم رو حرکت. این اتفاق نیوفتاد و چراغ بعدی قرار شد برم. من که مسئولیت ماشین رو برعهده نداشتم. مربی میگفت چی کار کنم و من هم همون کار رو میکردم! البته، مربی گفته کمی از خودم هوش و حواس بیشتری نشون بدم و جلسات بعدی خودم باید حواسم به راهنماها باشه! خودم هم اینو میدونم. همین باعث استرس بیخود میشه، چون چهارراهی که قبلا به عنوان عابر پیاده با ترس و لرز رد میشدیم رو حالا باید با ماشین رد کنیم! خیلی سخته دیگه

جدا من نمیدونم چرا باید آدم انقدر سختی بکشه. کلا رانندگی میگن آموزشش اینه، ماشین هم باید اینطوری رونده بشه. ما هم فعلا مثلا گوش کردیم.

دیگه یک کتابی رو گفتم حتما باید خوندنش رو تموم کنم: اخلاق جنسی در اسلام و غرب مرتضی مطهری
گفتیم ما هم شوهر داریم و خوندن این کتابها بهتره. مطلب خیلی خاصی به نظرم تا آخرش نداشت. کلا 70 صفحه ای هم بیشتر نبود. برداشت من کلا از کتاب این بود که ازدواج به آن معنای اسلامی، یعنی ازدواجی که در آن مهر و رقت و صفا و صمیمیت میان زوجین در طول زمان، در اثر معاشرت دائم و اشتراک در سختی ها و خوشی های زندگی و انطباق یافتن روحیه مرد و زن با همدیگه شکل میگیره. برام این بخشش جالب بود که از علل عمده این صفا و صمیمیت همین نفقه دادن مرد به زن و شرکت عملی زن در مال مرد، و از همه بالاتر اختصاص کانون خانوادگی استمتاعات جنسی (لذت جنسی) و اختصاص محیط بزرگ به کار و فعالیته.

در مورد نحوه ایجاد تعادل در زندگی و جمع اضداد که نقیضین هم میشن و اینکه چطور آدم میتونه اینها رو با هم یکجا جمع کنه، مطلبی ننوشته بود، فقط تهش آورده بود که محیطهای {اشتراکی} جنسی یا شبه اشتراکی جنسی نه قادرند عشق به اصطلاح شاعرانه و رمانتیک به وجود آورند، و نه می توانند در میان زوجین آنچنان صفا و رقت و صمیمیت و وحدتی – که بدان اشاره شد- به وجود آورند.

کل کتاب فکر کنم همین چند سطر بود و میشد خلاصه ترش هم کرد. فقط برای مقایسه غرب و زندگی شرق رو آورده بود و نظریه چند فیلسوف که کتاب هاشون رو به عنوان درس دانشگاهی میخونیم.

به نظر من تمایل بیشتر به مجرد بودن، با خوندن این کتاب تثبیت شد که کار شیطانه. البته، در تحریف مسیحیت و بودا ریاضت کشیدن و مجرد بودن مورد پسند واقع شده مگر برای گریز از مفسده! یعنی ازدواج نکوهیده شده تا زمانیکه میشه وارد افسد نشد. همون اول کتاب میگه که راسل گفت:

«طبق نظریه سن پول، مساله تولید نسل هدف فرعی بوده و هدف اصلی ازدواج همان جلوگیری از فسق بوده است. این نقش اساسی ازدواج است که در حقیقت دفع افسد به فاسد شمرده شده است.»

جمله بعدیش هم جالبه که میگه وقتی کلیسا میگه ازدواج کردی و تا آخر دیگه حق طلاق نداری معنیش اینه که میخواستی فکرات رو قبلش بکنی، حالا باید جریمه بشی! یعنی شایدی هست که انگار میخواسته بگه حالا که از بهشت تجرد رانده شده ای، برایت جریمه و مجازاتی قائل میشویم!

یک جای دیگه کتاب هم میگه این عدم تمایل به ازدواج مثلا در ایران، ریشه در برخی عقاید یهودیت و آیین های تحریف شده داشته و داره. عقاید این ها که میگن ازدواج نکنیم و بچه داری باز از اون بدتره، از قبل بوده و هر از گاهی مثل اینکه صداشه که مثلا بلندتر به گوش میرسه.

یک بام و دو هوای جامعه و روانشناسان ایرانی

یک اشکالی که این روانشناسای کشور ما دارن اینه که از آمریکایی‌ها هم آمریکایی تر هستن؛ استانداردهاشون رو ناقص از اونها گرفته ان و تعریف هاشون هم در پی آن ناقصه. یکسره هم نشسته ان به خودشون تبریک میگن ماها دچار مشکل میشیم بهشون مراجعه میکنیم!

همسر من با تعریف این روانشناسها یک چیزی مثل سندروم عقده داره. یعنی چی؟ یعنی خاطرات بد اختلال تو زندگیش ایجاد کرده ان. تا این جاش مشکلی نداره. مشکل از اونجا شروع میشه این روانشناس میگه تقصیر من همسر بوده گیر یک همچین شوهری افتاده ام. از اول، چون باز خودم نتونستم از درگیری با سندروم مساله پدر دربیام، عقده ای گشته و سراغ چنین همسری رفته ام تا زندگیم رو مستقل کنم!

آخر کی گفته که این تقصیر منه؟! برین ببینین همون آمریکایی میره ژاپن، از اون طرف با همکاری ژاپنیه محصولی میده که توش میگه جامعه هم میتونه سندروم مساله پدر داشته باشه! روانشناس ما مثل این داستان مولانا دست میذاره روی گوش فیل و میگه این بادبزنه! هنر کرده!

میگن عقده  یعنی خاطره. روی بازسازی این باید کار کنیم. من تا اونجا که یادم میاد خیلی بازسازی نیازی نداشته. شاید دلیلش هم این باشه که در میان جامعه بزرگ شده ام. پدری داشته ام که از اشتباهات من شرمسار میشده، جلوی جمع جلوی بچگی من رو هم میگرفته، ولی خودم روش خودم رو داشته ام. مثلا، من یک عمویی و دو تا دختر عموی همسن خودم داشته ام. با بزرگ شدنم با پسرها، خصوصا در بچگی خیلی پسر بوده ام. در نتیجه مثلا روزیکه سر سفره که همه نشسته ان، و بابام هم و دختر عموم، اگر اشتباهی از دختر عموم از نظر من سر زده بوده باشه، همونجا با قصد حمله سمتش خیز برداشته ام! راه حل برادران خشنم الگوی رفتاری من بوده ان! دختر عموم طبق الگویی که باز پدرش بهش یاد داده بدنش رو شل کرده و قبل از اینکه من هر اقدامی بکنم خودش رو وسط سفره پهن میکنه! حالا این کار یعنی چی؟ شاید معنیش این باشه که این منو زد و من بی دفاع و ضعیفی بودم. در عین اینکه میدونست حمایت پدر و مادر و بلکه بیشتر حمایت پدر مادر من رو هم داره! در دنیای بچه ها این کار نامردیه! ولی حفظه دیگه مثل ربات انجامش میده

حالا این وسط اگر بابای من صحنه رو دیده باشه چی میگه؟! بابای من خیز سمت من برمیداره! جلوی دختره. در این صحنه، عقب نشینی من رو در پی داره. عقب نشینی تا کجا؟ تا شاید تو اتاق پشت میز کارم. اگر اونقدر قدرت و استقلال داشته باشم که از نظر هیکل (بچه کوچک و ضعیف در برابر پدر سترگ رو در نظر بگیرین) روی صندلی قدری هم سطح بشویم، اون وقت ممکنه که یک مشت نثار هیکل درشت این پدر بکنم: «تو چی کار داری؟! ما بچه هستیم؟! اگر اون واقعا ضعیفه باشه قرار بگذاریم دعوا کنیم. من با یک نفر میام اون با دو نفر بیاد، 2 به 3، عادلانه است»

تمام این ها رو میگم. عمل هم میکنم، ولی این عقده میشه برام که اون پدر عجب پدری بود. از اونطرف اون دخترعموم چطور درس حمایت خانواده خودش رو پس داد و از اونطرف که من در جایی که پدر حق نداشت، دخالت کرد!

عکس العمل جامعه اینجا چیست؟ جامعه نگاه میکنه، دختر عموم مثل خرس پاندایی، خوشگل پهن شده روی سفره، چه قشنگ! دختر پاندا میخوان! نه دختری مثل من که مثلا دارم روی عضلاتم کار میکنم دفعه بعدی که خواستم با دخترعموم درگیر بشم خوب محکم بزنم تو دلش!

حالا این جامعه، میشه جامعه ای که پدر من رو مشکل دار با من فرزند تربیت کرده! پسند جامعه این بوده که من دچار سندروم مساله با پدر بشم. لابد دیدین هم دیگه، یکی به یکی میرسه، میگه فلانی با پدرش مشکل داره! همین یک جمله هزارتا طردشدگی برای اون فرزند در برداره!

از ما که گذشت. حالا مشکل من چیه؟ مشکل من فرزندمه. نگاه میکنم ماهانم 5-6 سالشه، لبهاش قرمز خوشگل نیستن، برعکس شاید به بنفشی میره! در عوض، از دیدن لبخند بنفشش لذت میبرم. چون خودم اینطور خواستم که تربیت بشه، با اون پدری که مثل پدر من هم با من همسرش رفتار کرد و هم با فرزندش.

مثلا بهش گفتم با بچه ات دوست باش! کار ساده ای میتونه باشه. اون در عوض چیکار کرد؟ گفت نمیخوام! راست گفت دوست ندارم. این رو در نظر بگیرین، آینه دق عشق کاذب به دخترعموی پاندام رو هم اون پشت بغل کرده!

بچه ام بزرگ تر شد. همسرم با دست به یکی پدرش باز، در جاهایی که لازم بود محبت مادر رو داشته، هم پدر و هم پسر دخالت کردن! دخالت، مستقیم و غیرمستقیم. طوریکه از عشق ورزیدن به این فرزند من درمانده شدم!

آدم اگر دین دار باشه، این کارها رو نمیکنه. ولی اینها قبل از پیروی از الگویی دینی از جامعه و از پدرانشان الگو گرفته ان!

خیلی امتحانشون هم کرده ام. کلا از اشتباهات من یکی که شرمسارن، چه برسه به فرزندم. میگم شرمسار، یعنی مثلا من میگم در مقابله با این مشکل از الگوی کودکیم و فقیر بازی استفاده میکنم! میگن زشته، نکن! آبرومون رو بردی!

راه حل نمیدن، همکاری نمیکنن، و فقط ابراز شرمندگی میکنن. فوقش یک گور بابات بگن و خلاص! آرزو میکنن، کاش من جای دختر عموم بودم، و کاش اونا انقدر بدبخت نبودن که وقتی اول رفتن خواستگاری دختر عموم، وقتی منو بهشون معرفی کردن، اینها سمت من نمیومدن و دست روی کس دیگه ای میگذاشتن!

به نسبت جامعه هم حق میدن به اینها! مثلا یکی از اون پشت میگه این عروس اینها رو بیچاره میکنه! در نتیجه، در پی اصلاح هم در نمیان. این وسط من بچه ام رو با یک چشم کبود و لب های بنفش در حالی تربیت میکنم که لبخند بزنه، لبخندی که مناسب زندگی در این جامعه برای من بسیار زیبا و دیدنیه!

بیم و امید برای حفاظت از چیتای ایرانی

زمانی خانه ما باغچه‌ای داشت با سه سطح درخت گل و میوه. آن زمان بقدری هوا سرد بود که اردیبهشت تازه درختان میوه شکوفه میدادند. برای دیدن آن خانه و گذران زندگی تفریحی همچنان فامیل روانه خانه ما بودن. ما هم مهمان نواز، حتی مادرم وقت نمیکرد ببیند مهمانها چه چیزی را بلند میکنند و با خود میبرند. خانه هم امکانات حضور آنها را فراهم میکرد و قرار نبود جایی بر فرار قرار کسی داشته باشیم.

آن زمان البته برای ما بچه‌ها دورانی طناب و طناب کشی بود. خود من بشخصه هر جا بند و طنابی پیدا میکردم یک سرش را به یک بلندی ممکن گره میزدم و سر دیگرش را به بلندی دیگری و برای درست کردن اندکی تاب آویخته یک وقت میدیدی چند جا طناب گره خورده است.

روزی از روزهای تابستانی  پسر داییم از یک در آمده و از در دیگر به خاطر طنابی که من بسته بودم راهی بیمارستان شد. خودش هم آمد و گفت که تو سر من را شکستی! یک عمر ما این طناب ها را بسته بودیم و جاییمان نشکسته بود. این طفلک طناب را ندیده و با خوردن سرش به بند طناب چپه شده و سرش شکسته بود!

همین مورد باعث آشنایی بیشتر ما با هم بود. اگر همین خاطره منجر به ازدواج من با پسرداییم میشد عجیب نبود. کما اینکه روزی هم به خاطر دارم از همین روزهای آغاز ماه رمضان که بزرگترین پسرداییم برای خواستگاری من از شهری دیگر تنهایی آمده بود. البته، من آن زمان سنی نداشتم و فکر نمیکردم هم با این پسردایی در آن زمان چطور میخواهم زندگی کنم! مادرم هم بله نگفت و البته زن داییم که امروز از شوهرش طلاق گرفته است ترجیح میداد دختر از خانواده ای در نیویورک بگیرد که به آنها کباب داده است!

دنیا دنیای عجیبیه. زمانی عمق رابطه را شکسته شدن سر بچه ها در بازی تعریف میکردن و زمانی کبابی که باهم میخوردن! البته، از آن کباب امروز من نگاه میکنم طلاق نتیجه غالب بوده است. کلا شاید طلاق در رقابت با ازدواج باشد. شاید دلیلش تغییر نگرش و افزایش تنوع طلبی خانواده ها باشد. مادر برای پسرش دختری می خواهد که باعث ارتقای حداقل نسل آنها شود. مثلا یک دختر هیکل شاید برای آن پسر که براحتی با طنابی که بسته بودم چپه شده بود بهتر از دختری مثل من بود که معلوم نبود چقدر به خاطر شهری که کمبود نور آفتاب دارد ویتامین د نخورده است!

به طور کلی، ازدواج با همسان پذیرفته است. ما اگرچه ظاهرا همسان با فامیل خود در شهر دیگری بودیم ولی کمترین فاصله ای که با آنها داشتیم کم و بیش هزار و هشتصد کیلومتر بود. رفته رفته به چیتاهایی در بالای کوه تبدیل شدیم که برای رفتن به پایین کوه به زحمت زیادی می افتادن و در ازای آن دیدن چیتاهای همسان هزینه زیادی کرده و دستاورد چندانی هم نداشتیم! اینکه چیتاهای آن طرف هم بدنبال گزینه های هیکل و پولدار و اینها بودن نیز مساله بود. رفته رفته، ما به این نتیجه رسیدیم که چیتای ناهمسان شاید برای ازدواج و حفظ نسل بهتر باشد؛ یعنی، در جایی به جای همسان گزینی شاید انتخاب ناهمسان برعکس، بهتر بود!

گزینه همسان انتخاب خوبی است. چون علایق مشترک زیادی را براحتی با هم حس میکنیم. ولی گزینه ناهمسان که گزینه سخت تری است اینطور نیست. نظر دو گزینه ناهمسان در رابطه با تابعیت یا ملیت که اشاره به نوعی رابطه سیاسی، معنوی یا حقوقی میکنه، براحتی میتونه متناقص و حتی درگیر کننده باشد. در این بین، من نسبتا گزینه ناهمسان را انتخاب کردم.

در نتیجه انتخاب ناهمسان، همسرم تا مدت ها قصد بودن با من را نداشت. جنگ و دعوا بین خانواده و فامیل بالا گرفت. بارها همسر و خانواده او گفتن که خوب است حفظ نسل کردی و خطر انقراضت دیگر نیست. پس ما را رها کن تا با هم باشیم! این واقعا برای من سخت بود.

البته، در فامیل این انتخاب هم برای دخترخاله من قبلا افتاده بود که بچه داشت و طلاق گرفته بود. شوهرش پولدار و پایبند به زندگی نبود. دست آخر طلاق گرفت و بچه اش را با مهریه و شغل بازاریابی بزرگ کرد و اگر به مدل بزرگ شدن آن بچه نگاه کنی، شاید بگویی که بد هم بزرگ نشده و کماکان میتوان فرض کرد با اینکه دختر است مایه افتخار پدر و مادرش هم هست!

شاید این نوع زندگی برای دختر خاله من پذیرفتنی بوده باشد، خصوصا که قبلا تجربه برادر بزرگترش هم بوده است و اینها یکی اینطوری تحویل جامعه داده بوده اند.

شاید امروز، مرسوم باشد که مردی چهار زن را یکی پس از دیگری بگیرد و از نتیجه تفکرات جدایی طلبانه خانواده های همسرانش رها باشد. ولی برای چیتاهایی مثل خانواده ما که در نتیجه بالا ماندن بالای کوه از زندگی با همسان خود جدا مانده ان، این جدایی مرسوم و پذیرفتنی نیست! چراکه اگر طلاق در پی آن ازدواج باشد نتیجه عرف زندگی این چیتاها نبوده، ولو اینکه امکان زندگی با همسان خود را نداشته باشن. در عرف ما گرمی و صمیمیت خانواده بالاست. برای آن تاکنون هزینه کرده ایم و میکنیم. همچنان، حتی اگر با ناهمسان خود زندگی کنیم، فرشی به گستردگی کل فضای خانه پهن میکنیم تا بتوانیم روی آن غلت بزنیم. همچنان، تصورش را میکنیم که خانواده متشکل از چند سطح ارتباط است که در آن پدر مادر، مادر بزرگ و بزرگترها در رفت و آمد هستند. بچه در این خانواده رهاست تا آن حد که هر جا برود امکانات بچگی خود را داشته باشد و بزرگترها نیز مانع نیستند. در این راستا، حفظ طبیعت اطراف را محترم میشماریم و تا حد امکان ریشه درخت و گیاهی را از زندگی خود حذف نمیکنیم. حتی اگر اقدامات جدایی طلبانه هم داشته باشیم، نه به خاطر اینست که درست زندگی را در جدایی طلبی تعریف کرده باشیم، بلکه به خاطر اینست که از اصطکاک بکاهیم و مانع صمیمیت در سطوح نزدیکتر زندگی ها نشویم! در واقع، حد و مرز است که آن را مشخص میکنیم. این تعریف با این تعریف فرق میکند که بگوییم هرچند تو گندیده ای و زندگی گندی هم داری، ولی باشه من تو رو مثل یک قرص میخورم و بعد هم رها کن تا یا در خود بمانم و یا بروم. این تعریف را ما نداریم، آنچه که تا الآن برعکسش تو زندگی من داره تعریف میشه!

میشه گفت لازمه تعریف جدیدی برای این چیتاهای بالای کوه داشت. شاید ما گونه جدیدی از چیتاها باشیم!